)
Orta Doğu’da yapılan bir arkeolojik hafriyatta ortaya çıkarılan çivi yazısıyla kaplı küçük kil tabletler muhtemelen 1911’den beri Yale Üniversitesi Babil Koleksiyonu’ndaydı. Üzerinde tıbbi ilaç tanımları olduğu düşünülüyordu.
Fransız araştırmacı Jean Bottéro, tabletlerin ne dediğini lakin 1980’lerin başlarında anlayabildi.
Onlar yaklaşık 4 bin yıldır, akşam yemeğinden bahsediyorlardı.
Dört tabletten en genişleri bir sabun kalıbı büyüklüğünde, bin yıldan daha eskiye dayanan en küçüğü ise yalnızca bir avuca sığıyor. Ve onlar ilaç değil yemek içerikleriyle dolu.
En az İÖ 1730’a tarihlenen üç büyük tablet çoğunlukla güveç tanımları içeriyor; en küçüğü daha sonraki bir periyoda ilişkin ve et suyundan bahsediyor.
Bunların varlığı bile bir gizem.
Koleksiyonun yardımcı küratörü Agnete Lassen, Antik Mezopotamya’da insanların nadiren yemek tanımı yazdığını söylüyor:
“Yüz binlerce çivi yazısı dokümanından, yemek tanımı içeren sadece bunlar var ve bir açıklama bulamıyoruz”
Bugün bilinmeyen gereçler var
)
Fotoğraf: Courtesy of Peabody Museum / Antik Mezopotamya’da beşerler yiyeceklerini nasıl hazırladıklarını nadiren yazarlardı
Harvard Üniversitesi’nden Asurbilimci Gojko Barjamovic, yazıtlarda bugün bilinmeyen gereçlerin ortaya çıktığını söyledi. Asum mersin ve salu ise tere tohumu demek. Pekala, hurrium ne?
Barjamovic, Lassen ve çalışma arkadaşlarının yazdığı makaleden, bilinmeyen baharatların listesini okumak bile, Dicle ve Fırat ırmakları ortasında yer alan kayıp bir bahçenin manzaralarını çağrıştırıyor: Heyetli, kuruš, nīnu. Silaru, zanzar, zibibianu.
Tabletler, antik yahut çağdaş birçok yemek tanımında olduğu üzere tıpkı farklı varsayıma sahip: Muharrir, okuyucunun, temelde neyi amaçladığını aslında bilmesini bekliyor.
Talimatlar kısa ve öz.
Pek çok eski tanımda olduğu üzere, ölçü belirtilmemiş.
Et suyu güveç, bugün de Irak yemeklerinin en temel parçası
Birkaç yıl evvel Barjamovic, Lassen ve Iraklı yemek tarihçisi Nawal Nasrallah da dahil kimi uzmanlar bu yemeklerin bugün nasıl görüneceği konusunda kimi çalışmalar yaptı.
Bottéro tarafından yapılan tanımların çevirilerini güncellediler. Yemeği dayanılmaz derecede acı hale getirerek başka yiyeceklerin fark edilmesini engelleyen bir malzemeyi kaldırdılar.
Nasrallah, tanımların tamamının güveç ve et sularından oluşmasının çarpıcı olduğunu belirtiyor.
Et suyu içinde et ve sebzelerden oluşan güveç, çağdaş Irak yemeklerinin temel bir kesimi ve tıpkı vakitte Orta Çağ Irak yiyeceklerinin de kıymetli bir özelliğiydi.
Tabletlerden birinde yer alan Tu’hu olarak bilinen kuzu güvecinin tanımı:
- Sonra bacak etini yağda mühürle.
- Tuz, bira, soğan, roka, kişniş, İran arpacık soğanı, kimyon, pancar, su ekle.
- Ezilmiş pırasa, sarımsak ve daha fazla kişniş ekle.
- Sonra Mısır pırasası olan kurrat ekle.
- Pancarlar onu kırmızıya çevirsin
Dört tanım içinden Lassen’in favorisi bu.
Ancak insanların zevkleri vakitle farklılaşabiliyor. Örneğin Romalıların en ünlü yiyeceklerinden kimileri bugün İtalyan mutfağında yer almıyor.